Bijzondere monumenten op de Werelderfgoedlijst van Unesco

Waarschijnlijk heb je wel eens een bijzonder bouwwerk of natuurgebied gezien waarvan je verwacht dat het zo bijzonder is dat het op de werelderfgoedlijst staat van Unesco. In de meeste gevallen zul je er naast zitten, want er zijn sinds 2016 slechts ruim duizend erfgoederen verspreid over de hele wereld. Elk land kan een verzoek indienen bij de commissie van Unesco om een monument op de lijst te laten plaatsen, maar de regels zijn vaak strenger dan gedacht. Alles dat een plek heeft op de Werelderfgoedlijst van Unesco is uniek in de wereld! Voorbeelden zijn de gigantische Chinese Muur, de scheve Toren van Pisa en het parelwitte mausoleum de Taj Mahal.

Wat is Unesco?

De Unesco (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) is een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties die is opgericht in 1945. Deze organisatie houdt zich sinds 1972 onder andere bezig met unieke monumenten wereldwijd. In dat jaar is de wijdbekende lijst ‘Werelderfgoedlijst van Unesco’ samengesteld. Op die lijst staan monumenten die een uitzonderlijke culturele of natuurgebonden waarde hebben. In 2017 zijn 191 landen (waaronder Nederland) aangesloten bij de speciale commissie die toezicht houdt op de monumenten op de werelderfgoedlijst. De werelderfgoedlijst (in 2016) bestaat uit 1052 erfgoederen, waarvan 814 met een culturele waarde, 203 met een natuurgebonden waarde en 35 gemengde erfgoederen.

Bekende monumenten die onder andere op de Werelderfgoedlijst van Unesco staan zijn Machu Picchu, de Taj Mahal, de Chinese Muur en Timboektoe in Mali.

Welke criteria heeft Unesco?

Om onderdeel uit te mogen maken van de Werelderfgoedlijst van Unesco moet het betreffende bouwwerk (of de verzameling van bouwwerken) voldoen aan één van de tien criteria. De eerste zes criteria hebben betrekking op culturele erfgoederen en de andere vier op natuurlijke erfgoederen.

• Criterium I: "Het vertegenwoordigt een meesterwerk van een creatief menselijk genie."
• Criterium II: "Het stelt een belangrijke interactie van menselijke waarden tentoon, gedurende een tijdspanne of binnen een cultureel gedeelte van de wereld, voor ontwikkelingen in architectuur of technologie, monumentale kunsten, stadsontwerp of landschapsinrichting."
• Criterium III: "Het draagt een unieke of ten minste een exceptionele getuigenis van een culturele traditie of een samenleving, die nog voortleeft of is verdwenen."
• Criterium IV: "Het is een bijzonder voorbeeld van een type gebouw of architectonisch of technologisch ensemble of landschap dat significante stappen in de menselijke geschiedenis voorstelt."
• Criterium V: "Het is een bijzonder voorbeeld van een traditionele menselijke bewoning of landgebruik dat een cultuur (of culturen) vertegenwoordigt, in het bijzonder wanneer het kwetsbaar is geworden ten gevolge van onomkeerbare veranderingen."
• Criterium VI: "Het is direct of tastbaar verbonden met gebeurtenissen of levende tradities, met ideeën, of geloof, met artistieke en literaire werken van bijzondere universele betekenis." Dit criterium past de commissie alleen toe in combinatie met een ander cultureel of natuurlijk criterium op de lijst of in bijzondere omstandigheden.
• Criterium VII: "Het bevat buitengewone natuurverschijnselen of gebieden van buitengewone natuurlijke schoonheid en esthetisch belang."
• Criterium VIII: "Het is een bijzonder voorbeeld van belangrijke lopende ecologische en biologische processen in de evolutie en ontwikkeling van ecosystemen op het land, in zoet water, aan de kust en in en op zee, en van gemeenschappen van planten en dieren."
• Criterium IX: "Het herbergt de belangrijkste natuurlijke onderkomens voor het behoud van biodiversiteit, inclusief die welke bedreigde soorten herbergen van buitengewone, universele betekenis."
• Criterium X: "Het is een gebied met een exceptionele, natuurlijke schoonheid."